Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi
Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi — Ozarbayjon iqtisodiyotining tarmogʻi. Qishloq xoʻjaligi asosan uzumchilik, bogʻdorchilik, tamaki yetishtirish, sabzavotchilik, chorvachilik va pillachilikka ixtisoslashgan. Asosiy texnik ekinlar paxta, tamaki, choy hisoblanadi.
Ozarbayjon Respublikasi hududi 86,6 ming km2ni tashkil qiladi. (12% - oʻrmonlar, 1,6 - suv havzasi, 52,3% - qishloq xoʻjaligiga yaroqli yerlar, 34,1% - boshqa yerlar). Umumiy yer maydonidan (8,7 million gektar) qishloq xoʻjaligi yerlari 4,6 million gektarni tashkil qiladi. Ulardan 1,8 million gektardan ziyodi haydaladigan yerlar, 2 million gektari yozgi va qishki yaylovlar, qishloq xoʻjaligi yerlarining bir qismini koʻp yillik plantatsiyalar egallaydi. Ekin maydonlarining deyarli yarmi mamlakatning don omborida — Kura-Araks pasttekisligida toʻplangan.
Ozarbayjonning yalpi ichki mahsulotidagi qishloq xoʻjaligining ulushi 5,7% ni tashkil etadi (2012). Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi, ovchilik va oʻrmon xoʻjaligida yalpi qoʻshilgan qiymat hajmi - 2,318 million manat (2012)[1][2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1995-yilda amalga oshirilgan agrar islohotlar mamlakat iqtisodiyotida bozor munosabatlari qurilishiga, yer va mulkdan foydalanishga, tarmoq tuzilishiga va tadbirkorlikning shakllanishiga jiddiy taʼsir koʻrsatdi. Qishloq xoʻjaligida davlat oʻrnini yer, chorva mollari, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish maydonlari va qishloq xoʻjaligi texnikalari ustidan xususiy mulk shakli egalladi. Qishloq xoʻjaligi ishlab chiqaruvchilari soni 1,208,7 kishini tashkil etdi, shundan 99,98% xususiy ishlab chiqarish, 0,02% davlatga tegishli; 66,8% oilalar, 32,8% uy xoʻjaliklari, 0,2% xususiy fermer xoʻjaliklari ishlagan.
2006-yilda qishloq xoʻjaligi, ov va oʻrmon xoʻjaligida qoʻshilgan qiymatning YaIMdagi ulushi 7,1% ni tashkil etdi, bu 2005-yilga nisbatan 0,9% ga oshdi. Oʻsimlik yetishtirishda 0,8% pasayish, chorvachilikda 2,9% oʻsish kuzatildi. Qishloq xoʻjaligida ishlab chiqarish hajmining pasayishi ekin maydonlarining kamayishi (kartoshka uchun 5,4%, poliz mahsulotlari 0,5%, choy plantatsiyalari 38,5% ga kamayishi) bilan bogʻliq. Qishloq xoʻjaligi, oʻrmon xoʻjaligi va baliq ovlashga ajratilgan byudjet mablagʻlarining ulushi 3,5 foizga, 2005-yilga nisbatan esa 37,2 foizga oʻsdi.
2006-yilda oziq-ovqat mahsulotlari importi va eksportining ulushi mos ravishda 10,6% va 5,1% ni tashkil etdi.
2007-yilda qishloq xoʻjaligining tarkibi (taqqoslanadigan narxlarda, jami boʻyicha): oʻsimlik yetishtirish - 56,2%, chorvachilik - 43,8%.
2013-2019-yillarda Ozarbayjon qishloq xoʻjaligi korxonalarining umumiy daromadi 2,1 baravar oshdi va 190,080,0 ming manatni tashkil etdi[3].
2020-yil avgust oyida Agjabadi viloyati Hojilar qishlogʻida makkajoʻxori maydonlariga birinchi marta dronlar yordamida maxsus zararkunandalarga qarshi vositalar sepildi[4].
Qishloq xoʻjaligining tarmoqlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ozarbayjon qishloq xoʻjaligida chorvachilik unumdorligi 39 foizni, qishloq xoʻjaligi esa 61 foizni tashkil etadi, ularning asosiy maydoni gʻallachilikdir.
| Yillar | umumiy qiymat | oʻsimliklarni yetishtirish | chorvachilik |
| 1990 | 0,062 | 0,046 | 0,016 |
| 1991 | 0,111 | 0,084 | 0,027 |
| 1992 | 0,780 | 0,673 | 0,107 |
| 1993 | 4,205 | 3,115 | 1,090 |
| 1994 | 48,3 | 40,7 | 7,6 |
| 1995 | 233,6 | 194,7 | 38,9 |
| 1996 | 295,9 | 246,6 | 49,3 |
| 1997 | 213,7 | 178,1 | 35,6 |
| 1998 | 59,6 | 54,7 | 4,9 |
| 1999 | 37,6 | 33,4 | 4,2 |
| 2000 | 23,9 | 17,8 | 6,1 |
| 2001 | 22,9 | 14,9 | 8,0 |
| 2002 | 22,8 | 11,0 | 11,8 |
| 2003 | 41,6 | 10,3 | 31,3 |
| 2004 | 63,2 | 13,0 | 50,2 |
| 2005 | 68,8 | 13,9 | 54,9 |
| 2006 | 63,7 | 16,0 | 47,7 |
| 2007 | 119,6 | 23,2 | 96,4 |
| 2008 | 186,0 | 41,0 | 145,0 |
| 2009 | 227,9 | 70,0 | 157,9 |
| 2010 | 192,6 | 60,0 | 132,6 |
| 2011 | 236,0 | 82,2 | 153,8 |
| 2012 | 319,4 | 97,3 | 222,1 |
| 2013 | 363,9 | 120,5 | 243,4 |
| 2014 | 404,5 | 111,8 | 292,7 |
| 2015 | 410,1 | 132,5 | 277,6 |
| 2016 | 449,2 | 145,8 | 303,4 |
| 2017 | 645,4 | 238,5 | 406,9 |
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Azerbaijan“ (deadlink). www.azerbaijan.az. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Сельское хозяйство Азербайджана (общие сведения)“. www.ksam.org. Qaraldi: 2017-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Доходы аграрного сектора Азербайджана за последние семь лет увеличились“ (ru). Trend.Az (2020-yil 25-avgust). Qaraldi: 2020-yil 25-avgust.
- ↑ „В Агджабеди обработали ядохимикатами кукурузные поля посредством дронов (ФОТО)“ (ru). Trend.Az (2020-yil 25-avgust). Qaraldi: 2020-yil 25-avgust.
- ↑ „Продукты сельского хозяйства по 1990-2017 годам“.